Περπατώντας κάποιος στα μονοπάτια του Υμηττού, στα σύνορα μεταξύ Ηλιούπολης και Αργυρούπολης αντικρίζει στους πρόποδες του βουνού ένα «σιδερένιο δάσος». Πρόκειται για τις κεραίες του Κέντρου Υψηλής Τάσης (ΚΥΤ). Σύμφωνα με τον ΑΔΜΗΕ, στον οποίο ανήκει το ΚΥΤ, πρόκειται για μια εγκατάσταση «εθνικής σημασίας», που καλύπτει πάγιες και διαρκείς ανάγκες ηλεκτροδότησης της ευρύτερης περιοχής.
Τι είναι, όμως, το ΚΥΤ;
Το ΚΥΤ ενας υποσταθμός του δικτύου μεταφοράς της ηλεκτρικής ισχύος το οποιο υποδέχεται την ηλεκτρική ισχύ από τους σταθμούς παραγωγής. Η μεταφορά γίνεται σε υψηλή τάση, μέσω του δικτύου υψηλής τάσης (150kV) και υπερυψηλής (400kV) για να μειωθούν οι απώλειες ισχύος, όταν οι αποστάσεις είναι μεγάλες. Στην ουσία, πρόκειται για κόμβους στο δίκτυο ηλεκτροδοτησης.
Όπως γίνεται αντιληπτό, μία τέτοια υποδομή ηλεκτρικής ενέργειας, έχει άμεσες επιπτώσεις τόσο στην υγεία των περιοίκων, λόγω της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, όσο και στο οικοσύστημα στο οποίο δημιουργείται. Το ΚΥΤ Ηλιούπολης βρίσκεται στους πρόποδες του Υμηττού, σε μια περιοχή που θεωρείται προστατευμένη δασική ζώνη (Β’ Ζ’ωνη Υμηττού), ενώ σε απόσταση αναπνοής βρίσκονται σπίτια και σχολικές μονάδες της πολης.
Η προσπάθεια εγκατάστασης του ΚΥΤ είναι μια ιστορία δεκαετιών, με αντιδράσεις κατοίκων, κινητοποιήσεις και δικαστικές περιπέτειες, οι οποίες από το 2005 έως σήμερα είχαν καταλαγίασει. Τους τελευταίους μήνες, ωστόσο, το ζήτημα ξαναήρθε στην τοπική επικαιρότητα, καθώς άνοιξε η συζήτηση για ενδεχόμενη χωροθέτηση νέου κοιμητηρίου δίπλα στο υπάρχον ΚΥΤ, αλλά και σχετικά με την αναβάθμιση του ΚΥΤ σε υπερυψηλή τάση, κάτι που θα έχει άμεσες επιπτώσεις στην γύρω περιοχή.
Το ilioupolinews.gr, σας παρουσιάζει ολόκληρη την υπόθεση, μέσα από ένα εκτενές επεξηγηματικό ρεπορτάζ, σε δύο μέρη.
Το Ιστορικό
Όλα ξεκινούν την περίοδο της δικτατορίας, όταν η ΔΕΗ απέκτησε μέσω δύο απαλλοτριώσεων (μία το 1967 και μία το 1974) μια έκταση περίπου 135 στρεμμάτων στα σύνορα των σημερινών Δήμων Ηλιούπολης και Αργυρούπολης-Ελληνικού. Στη συγκεκριμένη τοποθεσία, το 1970, η ΔΕΗ δημιούργησε αρχικά δύο τερματικά ζεύξης των εναέριων γραμμών μεταφοράς με τα υπόγεια καλώδια διανομής, τα οποία διένειμαν του ηλεκτρικού ρεύματος στην ευρύτερη περιοχή.
Το 2002, η υποδομή ζέυξης της ΔΕΗ στα σύνορα Ηλιούπολης και Αργυρούπολης απασχόλησε την κοινή γνώμη των δύο πόλεων, καθώς σχεδιαζόταν η αναβάθμιση της. Ήταν η εποχή που η Αθήνα ετοιμαζόταν πυρετωδώς για τη φιλοξενία των Ολυμπιακών Αγώνων και το Λεκανοπέδιο παρουσίαζε αυξημένες ενεργειακές ανάγκες. Η ΔΕΗ, στα τέλη της δεκαετίας του 1990 αποφάσισε την αναβάθμιση του υποσταθμού ζεύξης σε Κέντρο Υπερυψηλής Τάσης (ΚΥΤ). Πρακτικά, αυτό σήμαινε τη δημιουργία ενός ΚΥΤ 400 KV, η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία του οποίου θα επιβάρυνε την ευρύτερη περιοχή και την υγεία των περιοίκων.
Η κοινωνία της Ηλιούπολης αντέδρασε έντονα. Τόσο οι κάτοικοι της πόλης, όσο και οι παρατάξεις που συγκροτούσαν το τότε δημοτικό συμβούλιο πραγματοποίησαν δράσεις και κινητοποιήσεις οι οποίες, σταδιακά, κλιμακώθηκαν. Το 2002 συγκροτήθηκε μία διαδημοτική επιτροπή αγώνα από κατοίκους, φορείς και αιρετούς της Ηλιούπολης και της Αργυρούπολης, η οποία πραγματοποίησε δυναμικές παρεμβάσεις και καταλήψεις στον χώρο του υπό κατασκευή ΚΥΤ. Αποκορύφωμα των κινητοποιήσεων ήταν η σύγκρουση των πολιτών με διμοιρίες των ΜΑΤ, οι οποίες επέβαλαν δια της βίας τη συνέχιση των εργασιών κατασκευής του Κέντρου Υπερυψηλής Τάσης 400κV.
Παρά τις αντιδράσεις των κατοίκων και των Δήμων, η πολιτεία και η ΔΕΗ αποφάσισαν να συνεχίσει το έργο, αγνοώντας -πολλές φορές- ακόμα και δικαστικές αποφάσεις.
Νομοθετικές Ακροβασίες Του Κράτους
Από την αρχή των αντιδράσεων κατά του ΚΥΤ, κράτος και ΔΕΗ προσπάθησαν με νομοθετικές «ακροβασίες» και έναν συρφετό αποφάσεων και νομοθετημάτων να νομιμοποιήσουν την κατασκευή του.
Ήδη από το 1998, και πριν το έργο ξεκινήσει, το Συμβούλιο της Επικρατείας είχε γνωμοδοτήσει σχετικά με τη νομιμότητα του. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά σε απόσπασμα της γνωμοδότησης 67/1998 του Ε’ τμήματος του ΣτΕ σχετικά με την Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) που είχε καταθέσει η ΔΕΗ «… η κατασκευή ΚΥΤ της ΔΕΗ εντός της Β΄ Ζώνης προστασίας του Υμηττού και η διέλευσις γραμμών μεταφοράς υψηλής τάσεως» αποτελεί «…χρήσιν ασυμβίβαστον προς την προστασίαν και την αποκατάστασιν της οικολογικής ισορροπίας του Υμηττού…». Μάλιστα η γνωμοδότηση ήταν καταπέλτης και ως προς τον νόμο 2516/8.8.1997, ο οποίος στο άρθρο 24 επέτρεπε τη διέλευση γραμμών υψηλής τάσης από τον Υμηττό.Σύμφωνα με το ΣτΕ, η συγκεκριμένη διάταξη παραβίαζε το άρθρο 24 του Συντάγματος περί προστασίας του περιβάλλοντος. Η ίδια γνωμοδότηση έκρινε επίσης παράνομη την προσπάθεια χωροθέτησης κοιμητηρίου στη συγκεκριμένη περιοχή.
Παρά την αρνητική γνωμοδότηση του ΣτΕ, η Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) 115950/1998 ενέκρινε τους περιβαλλοντικούς όρους του έργου δημιουργίας του ΚΥΤ, οι οποίοι ωστόσο εξέπεσαν μετά από προσφυγή πολιτών στο ΣτΕ (απόφαση 2275/2000), καθώς η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων δεν ειχε εγκριθεί από την ΕΕ του Οργανισμού Αθήνας. Τελικά, ο οργανισμός ενέκρινε την ΣΜΠΕ και η κατασκευή του ΚΥΤ 400kV ήταν έτοιμη να ξεκινήσει.
Οι εργασίες ξεκίνησαν τον Μάρτιο του 2002, ωστόσο σταματησαν μετά από τις δυναμικές κινητοποιήσεις των κατοίκων. Το ΥΠΕΧΩΔΕ, τον Νοέμβριο του ίδιου έτους, και μετά από πιέσεις των τοπικών κοινωνιών, συνέστησε επιτροπή που θα εξέταζε εναλλακτικές τοποθεσίες για το ΚΥΤ. Η επιτροπή διήρκεσε μόλις 9(!) ημερες και αποφασισε πως δεν υπήρχε εναλλακτική λύση. Ακολούθησαν σε χρόνο ρεκόρ, εντός δυόμιση μηνών, 3 νέες ΚΥΑ, μεταξύ των οποίων και η ΚΥΑ 88547/26.11.2002 η οποία αφορούσε στην έγκριση της εκ νέου έναρξης εργασιών του ΚΥΤ στον Υμηττό. Οι κάτοικοι αντέδρασαν ξανά. Οι εργασίες ξεκίνησαν την άνοιξη του 2003 υπό τη σκιά σφοδρών συγκρούσεων κατοίκων της Ηλιούπολης και της Αργυρούπολης με τα ΜΑΤ, και ενώ ολόκληρη η Ηλιούπολη βρίσκεται εν θερμώ, με διαδηλώσεις, καταλήψεις και μαζικές πορείες διαμαρτυρίας ακόμα και από τους μαθητές των σχολείων της πόλης.
Η Νίκη Της Τοπικής Κοινωνίας
Με δύο τοπικές κοινωνίες να είναι σε αναβρασμό, και με τις συγκρούσεις να μαίνονται, η Διυπουργική Επιτροπή Συντονισμού Ολυμπιακής Προετοιμασίας, αποφάσισε την αναστολή των εργασιών δημιουργίας του Κέντρου Υπερυψηλής Τάσης. Αντίθετα, υπήρξε μια μικρής κλίμακας αναβάθμιση του υποσταθμού ζεύξης 150kV, o οποίος λειτουργεί έως και σήμερα, ενώ, παράλληλα, απομακρύνθηκαν πυλώνες της ΔΕΗ σε απόσταση 200 μέτρων από το τελευταίο σπίτι.
Κατά τη διάρκεια της διετίας 2002-2003, παράλληλα με τον αγώνα τον κατοίκων για την απομάκρυνση του ΚΥΤ «έτρεχαν» και δικαστικές προσφυγές Δήμων, φορέων και πολιτών. Ένα χρόνο μετά την ολοκλήρωση των Ολυμπιακών Αγώνων, το ΣτΕ με 3 αποφάσεις (1672/2005 , 1676/2005 και 1678/2005) έκρινε τα έργα δημιουργίας του ΚΥΤ παράνομα. Μία εξ αυτών μάλιστα αναφέρει χαρακτηριστικά πως «το ΚΥΤ επετράπη να κατασκευαστεί εντός της Β’ ζώνης προστασίας του Υμηττού, με συνέπεια την κατά παράβαση των διατάξεων του άρθρου 24 του Συντάγματος υποβάθμιση του περιβάλλοντος και την επιδείνωση της κατάστασης αυτού» και ότι «η εγκατάσταση του ΚΥΤ εντός της Β’ ζώνης του Υμηττού κρίθηκε ως ασυμβίβαστη με την προστασία της οικολογικής ισορροπίας του βουνού».
Έπειτα από 7 χρόνια -και μετά από νέες προσφυγές των κατοίκων στο ΣτΕ-, η ΔΕΗ υποχρεώθηκε να καταβάλει αποζημιώσεις ύψους 15.000 ευρώ σε μερίδα κατοίκων της περιοχης (απόφαση 67/2012 της επιτροπής συμμόρφωσης).
Ένα έργο που έθετε σε κίνδυνο την υγεία των κατοίκων καθώς και το οικοσύστημα του Υμηττού, είχε καταδικαστεί σε θάνατο, χάρη στην άμεση κινητοποίηση των κατοίκων,των φορέων και των αιρετών, αλλα κυρίως χάρη στην εφαρμογή της νομιμότητας από το Συμβούλιο της Επικρατείας.
Ωστόσο, φαίνεται πως σήμερα η ιστορία επαναλαμβάνεται σαν φάρσα.
Η Ιστορία Επαναλαμβάνεται
Το 2002, η ΔΕΗ παρουσίασε ως πρόσχημα για την κατασκευή του Κέντρου Υπερυψηλής Τάσης 400κV, τις αυξημένες ενεργειακές ανάγκες που θα είχαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες που θα φιλοξενούνταν στην Αθήνα. Σήμερα, 18 χρόνια μετά, ο ΑΔΜΗΕ, παρουσιάζει ξανά ως πρόσχημα για την αναβάθμιση του ΚΥΤ την επένδυση στο Ελληνικό.
Παρά το γεγονός οτι το ΣτΕ επισφράγισε -το 2005- με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο την έλλειψη νομιμότητας του ΚΥΤ, η ΔΕΗ και ο ΑΔΜΗΕ δεν εγκατέλειψαν ούτε λεπτό τους σχεδιασμούς για τη νομιμοποίηση και την αναβάθμιση του.
Σήμερα, το ΚΥΤ Ηλιούπολης δουλεύει στην τάση των 150kV, παρά το γεγονός ότι οι δύο γραμμές (Παλλήνης-Ηλιούπολης & Λαυρίου-Ηλιούπολης) έχουν τη δυνατότητα να υποστηρίξουν 400κV. O σχεδιασμός του ΑΔΜΗΕ, όπως μαρτυρά το Δεκαετές Πλάνο Ανάπτυξης της εταιρείας, περιλαμβάνει ξεκάθαρα την αναβάθμιση του ΚΥΤ στην Ηλιούπολη, παρά τις αποφάσεις ακυρώσεις του ΣτΕ. Το συγκεκριμένο πλάνο έχει ήδη κατατεθεί στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, και εντός του καλοκαιριού αναμένεται η έγκριση του.
Με απλά λόγια, το ΚΥΤ λειτουργεί εδώ και 18 χρόνια παράνομα. Πως θα νομιμοποιηθεί, όμως, ένα έργο που έχει εκπέσει στο ΣτΕ;
Ήδη, ο ΑΔΜΗΕ, από το 2014 έχει αναθέσει τη διεξαγωγή νέας Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για το ΚΥΤ, προκειμένου η αναβάθμιση να αδειοδοτηθεί. Σύμφωνα με τις πληροφορίες του ilioupolinews.gr η μελέτη βρίσκεται στο τελικό στάδιο ολοκλήρωσης της. Τους αμέσως επόμενους μήνες, η νέα ΣΜΠΕ θα βρίσκεται σε διαδικασία διαβούλευσης και υπογραφής νέας Υπουργικής Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Ορων (ΑΕΠΟ), η οποία θα επιτρέπει την έναρξη εργασιών αναβάθμισης.
Το «γαιτανάκι» της νέας αδειοδότησης, είχε ανοίξει από το 2011 το Προεδρικό Διάταγμα για τον Υμηττό,σύμφωνα με διάταξη του οποίου (άρθρο 8, παρ. 5) «…επιτρέπεται η εκτέλεση των αναγκαίων έργων τεχνικής υποδομής και έργων ύδρευσης, αποχέτευσης, ενέργειας και τηλεφωνίας», εντός της Β΄ Ζώνης προστασίας του Υμηττού, στην οποία εντάσσεται και το ΚΥΤ Ηλιούπολης. Έξι χρόνια μετά, το 2017 το εν λόγω διάταγμα κατέπεσε στο ΣτΕ, μετά από προσφυγές που είχαν καταθέσει μαζικά οι Δήμοι Ελληνικού – Αργυρούπολης, Παπάγου – Χολαργού, Ηλιούπολης, Βάρης -Βούλας – Βουλιαγμένης, Παιανίας – Γλυκών Νερών, Κρωπίας και Γλυφάδας. Βέβαια, οι προσφυγές των δήμων δεν αφορούσαν την προστασία του βουνού. Το αντίθετο μάλιστα: Ήταν προσφυγές κατά της επέκτασης της ‘Α Ζωνης του Υμηττού, ωστόσο κατάφεραν να καταστήσουν «έκπτωτο» το Προεδρικό Διάταγμα του 2011.
Από το 2017 έως και σήμερα, ο η Β΄ Ζώνη του Υμηττού προστατεύεται μέσω έκτακτων νομοθετημάτων και Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου, τα οποία αναστέλλουν -προσωρινά- την έκδοση όλων των οικοδομικών αδειών εντός της συγκεκριμένης Ζώνης, ώστε να προστατευτεί από οποιαδήποτε προσπάθεια αυθαιρεσίας και τσιμεντοποίησης του βουνού.
Ωστοσο, οι «οιωνοί» για το μέλλον δεν είναι καλοί.
Η τελευταία ΠΝΠ για την προστασία της Β’ Ζώνης από παντός είδους δόμηση εκδόθηκε το 2019 και η ημερομηνία «λήξης» της είναι η 1η Οκτωβρίου 2020. Το κράτος, ήδη προετοιμάζει το έδαφος για νομιμοποίηση του ΚΥΤ από την πίσω πόρτα, με διαδοχικά βήματα. Πρώτο βήμα, ήταν το περιβαλλοντικό νομοσχέδιο, το οποίο προβλέπει ξεκάθαρα χρήσεις γης εντός ορεινών όγκων για ενεργειακές υποδομές. Τα όσα «προλογίζονταν» στο περιβαλλοντικό νομοσχέδιο που ψηφίστηκε, εξειδικεύτηκαν με τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, για την προστασία του Υμηττού. Πρόκειται ουσιαστικά για τον προάγγελο του προεδρικού διατάγματος που αναμένεται το φθινόπωρο του 2020. Σε αυτή τη ΣΜΠΕ ουσιαστικά το ΚΥΤ νομιμοποιείται, αφού προβλέπεται χωροθέτηση ενεργειακής υποδομής εντός της σημερινής Β’ Ζώνης Υμηττού. Για τις δημοτικές παρατάξεις της αριστεράς στην Ηλιούπολη, πάντως, το νέο διάταγμα και η επικείμενη «χαλάρωση» των προστατευτικών διατάξεων της Β’ Ζώνης Υμηττού, θεωρείται ως η κερκόπορτα για τη νομιμοποίηση και αναβάθμιση του ΚΥΤ.
Την έντονη αντίθεση τους στην ύπαρξη και την αναβάθμιση του ΚΥΤ εκφράζουν, επίσης, όλες οι παρατάξεις των Δήμων Ηλιούπολης και Αργυρούπολης-Ελληνικού, τηρώντας αταλάντευτη και διαχρονική στάση υπερ της οριστικής απομάκρυνσης, εδώ και 20 χρόνια. Η διαχρονική αυτή στάση, άλλωστε, επιβεβαιώθηκε και στο τελευταίο δημοτικό συμβούλιο Ηλιούπολης (28/5/2020), όπου οι παρατάξεις ζήτησαν ομόφωνα την απομάκρυνση του ΚΥΤ, ενώ στο δημοτικό συμβούλιο του Ιουλίου, ο Δήμαρχος της πόλης ενημέρωσε το σώμα πως η νομική υπηρεσία του Δήμου ετοιμάζει επιχειρήματα για επικείμενη προσφυγή στο ΣτΕ.
Όμως, στο παιχνίδι του ΚΥΤ και της ενδεχόμενης αναβάθμισης του έχει μπει ακόμα μια παράμετρος, που έχει αναστατώσει το δημόσιο διαλογο στην Ηλιούπολη: Το νέο κοιμητήριο.
Ακολουθήστε το Ilioupolinews.gr στο Facebook και στο Google News για να μαθαίνετε πρώτοι τα τελευταία νέα από την Ηλιούπολη.